Gelişen ve ilerleyen insanlık, giysileri ve takılarıyla asırlar süren yolculuğunun tanıklarını oluşturur. Bu öğeler, geçmişin hikayesini geleceğin konuklarına anlatır.
Türkiye’nin ilk giyim müzesi olan Uluumay Osmanlı Halk Kıyafetleri ve Takıları Müzesi, Orta Asya’dan başlayarak Anadolu’ya uzanan Türk kültürünün örneklerini meraklılarıyla buluşturuyor. Müzenin kurucusu Esat Uluumay sorularımızı cevapladı.
Müze fikri ne zaman ve nasıl doğdu?
Kılıç Kalkan Halk Dansı yaptığım yıllarda tüm Türkiye’yi gezme şansım oldu. Katıldığım yarışma ve gösterilerde yerel kostümlerin ihtiyaçtan doğan bir modernleştirme erozyonuna uğradığını gördüm. Konuyla ilgili mevcut kaynakların da orijinali yansıtma konusunda yetersiz olduğuna tanık oldum. Bu da beni müzemizin açılmasıyla nihayetlenen 40 yıllık toplama Pergeli vatandaşlar, uzmanlaşma ve tarihe tanıklık etme yolculuğuna çıkardı.
Kıyafetleri ve çeşitliliği oluşturan etkenler nelerdir?
Türkler, Orta Asya’ya geldiklerinde 10 bin yıllık uygarlıklar yığınıyla karşılaştılar. Orta Asya ve Ön Asya uygarlıklarının birbiri içinde erimesiyle nefis bir uygarlıklar sentezi ortaya çıktı. Bu oluşuma ek olarak, Anadolu topraklarında iklim, topografi, ekonomi, gelenek, görenek, geçmiş uygarlıklar, din, mezhep, etnik yapı ve coğrafya çeşitliliği ile son derece zengin bir halk giyim kuşam kültürü oluştu. Kişinin ekonomik, kültürel, mesleki durumunun yanında; evli, bekar, nişanlı, dul, çocuklu oluşu, dini, mezhebi gibi sosyal durumu ile giyim zamanında kıyafetin oluşmasında önemli rolü vardır. Bayram, düğün, nişan, kına gibi günlerde Anadolu insanı “Adamlık” dediği en güzel giysilerini giyer. Ev içi kıyafetleri de ayrı özellikler taşır. Gündelik kıyafetler çok kullanımdan çabuk yıprandığı için günümüze çok azı ulaşabilmiştir. Bu nedenle müzemizdeki kıyafetler “Adamlık” dediğimiz çeyiz sandıklarında özenle muhafaza edilmiş giysilerden meydana gelmiştir.
Bu kıyafet kültürü tarihsel olarak ne kadar eskiye dayanıyor?
Bu kıyafetler en fazla 200 yıl öncesine ulaşabiliyor Private Tours Balkan. Ulaşım ve iletişim imkanlarının olmamasından dolayı asırlarca sadece aksesuar kumaş, işleme teknikleri dışında aynen devam etmiştir. Yani kıyafetleri görsel olarak 600 yıl öncesine dayandırabiliriz.
Müzede bulunan parçalardan ve önemli bir bölüm olan takılardan bahseder misiniz?
Müzemizde kıyafetler, yörenin ve giysinin icap ettirdiği şekilde başlığından ayakkabısına, silahından çoraplarına kadar tüm aksesuarlarıyla sergileniyor. İnsanlar takıyı yeryüzünde varolduklarından beri kullanmışlardır. Karşı koyamadıkları doğal olaylardan korunma, nazardan gözden sakınma ve dini inanışlar gibi sebepler yanında, değerli mala sahip olma ve kendini beğendirme içgüdüsü neticesinde ortaya çıkan süslenme ihtiyacı takının kullanım sahasını genişletmiştir.
