Daha önce M.Ö. 1200 yıllarında gerçekleşen Troya Savaşı’nın galip komutanlarının Anadolu’nun batı kıyılarından gelerek, bu bölgeye ‘Tüm Kabileler Ülkesi’ anlamına gelen ‘Pamfilya’ adını verdiklerini biliyorduk. Kentin Hellenistik dönem kapısının arkasındaki avluda, bu kurucuların isimlerinin yazılı olduğu yazıtlar bulduk. Ancak bu bölgede Perge, Aspendos ve Side gibi, yani Antalya bölgesindeki kentlerin isimleri eski Yunanca ile bağdaşmıyordu. Bu yüzden daima bu kentlerin bir Yunan kenti olmadığını ve oralarda daha önce yaşayan halkların var olduğunu kabul etmiştik ama bunları Side’deki 2-3 tane çift yazıtın dışında arkeolojik olarak kanıtlayamıyorduk. Ta ki 1986 yılında Hititler’in başkenti Hattuşaş’ta, yani Boğazköy’de bir bronz tablet bulununcaya kadar Giysilerin ve takıların dili
. Bu bronz tablette Kestros Nehri kenarındaki Perge kentinden bahsediyor.
Hitit Kralı 4. Tuthalia ile Tarhuntassa Kralı Kurunta arasındaki sınır antlaşmasından söz ediyor. Yaptığımız çalışmalar sonucunda Hititliler’in Perge’yi bildiklerini anladık. Yani 1200’lu yıllardaki göçlerden önce Perge’yi biliyorlardı. Biz de bu yönde araştırmalara başladık. Bulduğumuz sonuçlar çok şaşırtıcı çıktı. 4 tane mezar bulduk, M.Ö. 4200’lere dayanıyor. Tunç Çağı ve Demir Çağı ile ilgili tabakaları kesintisiz olarak sakladık. Pek çok çanak çömlek parçası, Kıbrıs geometrik dönem keramikleri bulduk.
Perge kenti nasıl gelişiyor?
Perge çok eski dönemlerden beri yerleşmenin var olduğu bir kent. M.Ö. 7. yüzyıldan itibaren yerleşimde görülen bazı değişiklikler, Yunanistan’dan gelenler ile yerli halkın buluşmasından ortaya çıkan yeni kültüre bağlanabilir. Kentleşme Ö. 5. yüzyıl boyunca devam eder Private Bulgaria Tours Yachting
. M.Ö. 3. yüzyılda kentin güçlü bir surla çevrildiğini biliyoruz. Bu döneme ait anıtsal yapılar arasında kentin yuvarlak kulelerle korunan kapısı hala mevcut, surlar ayakta.
Ancak kentin en parlak dönemi M.S. 2. yüzyıl, yani Roma İmparatorluk çağı. Roma İmparatorluk çağında Akdeniz bir ‘Roma Gölü’ olduğu ve Anadolu’nun da Roma’nın eyaleti olduğu için 1. yüzyıldan itibaren savaşlar yapılmıyor ve savunmaya yönelik harcamalarda yok. İmparatorluğun haşmetini göstermesi açısından da kentler birbirleriyle yarışıyorlar, bir sürü yapılar yapıyorlar. Günümüze kadar ayakta kalan yapılardan çoğu M.S. 2. yüzyıla ait. Agora, Sütunlu Cadde, hamamlar, çeşmeler, stadyum, tiyatro bu dönemin yapıları.
Çalışmalarınızın bundan sonrası için neler planlıyorsunuz?
Perge kazılarında ikinci bir planımız daha var. Perge kazılarında çok sayıda heykel bulundu; Perge, bir heykeltıraşlık okulunun bulunduğu bir kent ve Anadolu’da bildiğim kadarıyla Afrodisias’dan sonra en kaliteli heykelleri olan kent. Ancak şimdiye kadar heykeltıraşlık atölyesinin yerini tam olarak bulamadık. Ama 200’ün üstünde çok iyi durumda heykeller var. M.S. 2. yüzyıldaki gerek mimarinin çok kaliteli olması gerekse heykeltıraşlık eserlerinin çok kaliteli olması beni bambaşka bir projeye yönlendirdi.
